Trước khi cha mẹ muốn điều chỉnh hành vi của trẻ 5 -12 tuổi, cha mẹ cần xem xét hành vi của con dưới nhiều khía cạnh, kể cả xem xét đến cách dạy con của mình. Tính cách bản thân, tâm trạng thông thường và những áp lực hàng ngày của cha mẹ cũng sẽ ảnh hưởng đến hành vi của trẻ đấy.
Như thế nào là hành vi bình thường và hành vi có vấn đề của trẻ?
Nhiều cha mẹ thắc mắc rằng, không biết đâu là những hành vi bình thường và đâu là những hành vi có vấn đề của trẻ cần được điều chỉnh? Thật ra, hành vi của trẻ một phần được xác định bởi ngữ cảnh mà nó xảy ra, thông qua những tình huống và thời gian cụ thể, cũng như được xác định bởi giá trị gia đình, kỳ vọng và nền văn hóa xã hội cụ thể.
Vì thế, cha mẹ cần có cái nhìn đa chiều khi xem xét hành vi của con mình. Bài viết sau sẽ cho cha mẹ cái nhìn cụ thể hơn, cùng tham khảo nhé!
Hành vi của trẻ phụ thuộc vào sự phát triển của trẻ
Hành vi bình thường của trẻ phụ thuộc vào độ tuổi, tính cách, sự phát triển thể chất và tinh thần. Hành vi của trẻ được xem là có vấn đề nếu đó là hành vi gây rối hoặc không phù hợp với kỳ vọng của gia đình. Trong khi đó, những hành vi bình thường hoặc hành vi tốt thường được xác định bởi những yếu tố về mặt xã hội, văn hóa và sự phát triển phù hợp với trẻ.
Chính vì vậy, cha mẹ nên biết những mong đợi của trẻ ở mỗi độ tuổi, điều này sẽ giúp cha mẹ đánh giá những hành vi của trẻ có phải là hành vi bình thường hay không. Cha mẹ cần hiểu quá trình phát triển của trẻ vì nó là điều cần thiết để giải thích, thừa nhận hoặc điều chỉnh hành vi của trẻ (cũng như của bản thân cha mẹ). Hãy nhớ rằng, theo thời gian, trẻ sẽ có sự thay đổi lớn về tính khí, sự phát triển và hành vi cá nhân.
Hành vi của trẻ phụ thuộc vào sự nhìn nhận của cha mẹ
Tính cách bản thân, tâm trạng thông thường và những áp lực hàng ngày của cha mẹ cũng sẽ ảnh hưởng đến cách dạy con của cha mẹ và cách bạn chấp nhận hành vi của trẻ. Những cha mẹ dễ tính có thể chấp nhận các hành vi của trẻ ở một giới hạn rộng hơn, xem các hành vi đó là bình thường và là một vấn đề ít được quan tâm hơn những cha mẹ khác.
Trong khi đó, một số cha mẹ có bản chất nghiêm khắc lại khó tính hơn trong việc nhìn nhận và đánh giá các hành vi của trẻ, do đó, những cha mẹ này có thể thực hiện những hành vi kỷ luật trẻ nhiều hơn nếu trẻ có những hành vi không đúng mực. Những cha mẹ trầm cảm, hoặc cha mẹ gặp khó khăn về hôn nhân, tài chính thường ít nhân nhượng các hành vi của trẻ.
Thông thường, cha mẹ thường khác nhau về bản chất và sở thích cá nhân, dẫn đến sự khác nhau trong cách nuôi dạy, từ đó ảnh hưởng đến hành vi và sự phát triển của trẻ.
Các chuyên gia tâm lý chia sẻ thêm rằng, mỗi gia đình sẽ có sự khác nhau trong việc nhân nhượng, coi nhẹ hoặc xem xét các hành vi thích hợp của trẻ, sự khác biệt này là do cách dạy con riêng của mỗi người. Tùy vào cách nuôi dạy nghiêm khắc hoặc dễ dãi mà những kỳ vọng của cha mẹ về những hành vi của trẻ sẽ khác nhau.
Thông thường, các hành vi của trẻ được xem là có vấn đề khi cha mẹ cảm thấy mọi người xung quanh đang phán xét về hành vi của trẻ. Điều này sẽ dẫn đến các phản ứng trái chiều từ cha mẹ, họ cảm thấy xấu hổ trước mọi người vì đã nhân nhượng cho những hành vi của trẻ khi ở nhà.
Nhưng cũng có những trường hợp, khi hành vi của trẻ là những rắc rối và không được xã hội thừa nhận, một số cha mẹ tìm nhiều lý do biện minh nhằm giải thích một cách hợp lý tại sao họ không phản bác những hành vi của trẻ.
Chẳng hạn như, cha mẹ thường xuyên hợp lý hóa các hành vi bản thân (“Đó không phải lỗi của tôi”); cảm thấy thất vọng, mong muốn những điều này sẽ không diễn ra nữa (“Bé sẽ bỏ được những hành vi này khi lớn lên”); hoặc cha mẹ phủ nhận những hành vi sai trái của trẻ (“Nó thật sự không phải là vấn đề”); hoặc cha mẹ ngại hành động (“Nó có thể làm tổn thương tình cảm của con”); hoặc tránh đối mặt với những sai lầm của trẻ (“Tôi không muốn đối mặt với sự giận dữ của con”); hoặc sợ bị từ chối (“Bé sẽ không yêu thương tôi nữa”).
Nếu cha mẹ lo lắng về những hành vi và sự phát triển của trẻ, hoặc không chắc chắn cách bản thân ảnh hưởng đến trẻ là tốt hay xấu, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa hoặc chuyên viên tâm lý càng sớm càng tốt nhé, dù chỉ để đảm bảo hành vi và sự phát triển của trẻ nằm trong một phạm vi bình thường.
Những điều cần lưu ý khi đánh giá hành vi của con
Khi đánh giá sự phát triển và hành vi của trẻ 5 -12 tuổi, cha mẹ cần lưu ý nhiều điều. Vì ngay cả những trẻ cùng độ tuổi cũng có sự khác nhau giữa những hành vi được xem là bình thường và bất thường trong quá trình phát triển về mặt xã hội, tâm lý, trí tuệ và thể chất.
Mỗi trẻ sẽ có mức độ trưởng thành khác nhau và được thể hiện thông qua những phẩm chất khác nhau mà trẻ đang phát triển bao gồm: các kỹ năng xã hội, khả năng thể thao và năng lực học tập. Ví dụ như trẻ có thể mạnh về môn toán nhưng khả năng viết yếu (hoặc ngược lại), giỏi bóng rổ nhưng không giỏi bơi.
Những thay đổi về hành vi là một quá trình lâu dài và từ đó hình thành nên tính cách cá nhân của trẻ. Những hành vi đó cũng có thể được phát triển và do vậy theo thời gian, tính cách của trẻ có thể thay đổi.
Ngoài ra, cách thức nuôi dạy, môi trường xung quanh,cách một đứa trẻ khác phát triển cũng sẽ ảnh hưởng đến hành vi và sự phát triển của trẻ. Vì vậy, cha mẹ nên xem xét cẩn thận trước khi muốn điều chỉnh hành vi của trẻ.
- Edward L. Schor, MD, FAAP, 2004, Caring for Your School-Age Child Ages 5 to 12, 3th edn, Bantam Books, USA.
- What you can do to change your child’s. Đọc thêm tại: <http://familydoctor.org/familydoctor/en/kids/behavior-emotions/child-behavior-what-parents-can-do-to-change-their-childs-behavior.printerview.all.html>. [Ngày 13 tháng 2 năm 2015].
