Hiểu rõ về nguyên nhân gây bỏng cũng như các mức độ bỏng, bôi gì khi bị bỏng sẽ có cách sơ cứu khi bị bỏng và cách chữa bỏng của bạn dễ dàng hơn đấy!
Những kiến thức cần biết khi bị bỏng
Hầu hết những ai dành nhiều thời gian cho việc bếp núc hoặc làm việc ngoài trời thì ít nhiều cũng đã từng một lần bị bỏng hoặc cháy nắng. Các nguyên nhân gây bỏng có thể là do tia cực tím trong ánh nắng mặt trời, do nước sôi, do lửa, do điện và do các loại hóa chất.
Bên cạnh làn da, nước sôi còn có thể gây bỏng ở một số bộ phận khác trên cơ thể như miệng và hầu; hút thuốc lá và hít phải một số hóa chất độc hại cũng có thể gây bỏng cho hai lá phổi.
Bị bỏng do nhiều nguyên nhân khác nhau
Bỏng được chia làm ba mức độ:
- Mức độ 1: Bỏng gây ảnh hưởng ở lớp biểu bì – lớp da ngoài cùng, làm cho da đỏ tấy lên và đau, sau một vài ngày thì bong ra.
- Mức độ 2: Bỏng lan xuống đến lớp hạ bì – phần đáy của da, khiến cho da sưng, nóng, đau, và nổi phồng lên những bong bóng nước.
- Mức độ 3 (còn được gọi là bỏng dày toàn bộ hoặc bỏng bề dày hoàn toàn): Bỏng phá hủy hết bề dày của lớp da và làm tổn thương đến các cấu trúc mô bên dưới. Do các sợi thần kinh đã tổn thương hết nên vùng bị bỏng sẽ bị mất cảm giác. Những dấu hiệu khác bao gồm mất sắc tố da hoặc da cháy đen.
Bị bỏng nên bôi gì?
Người xưa thường dùng thảo mộc và cây cỏ sẵn có để chữa trị các vết bỏng. Các thuốc chữa bỏng còn có thể chiết xuất từ các sản phẩm của động vật như: phân bò, sáp ong, mỡ gấu, mỡ lợn, sữa, bơ, trứng và mật ong. Tuy nhiên, trừ mật ong ra thì tất cả các chế phẩm còn lại đều có thể gây nguy hiểm vì chúng có tính giữ nhiệt và có khi còn gây nhiễm khuẩn.
Công dụng của mật ong hiệu quả trong việc trị bỏng
Các loại thảo dược còn được sử dụng chung với lá trà và lô hội, cũng có tác dụng trong việc chữa trị các loại bỏng ở mức độ 1 và độ 2. Trong suốt thời kỳ Phục Hưng ở Châu Âu, các bác sĩ đã từng chữa những vết bỏng do vết thương hỏa khí (như bị đạn bắn) bằng cách dùng nước sôi để rửa sạch chúng!
Việc sử dụng các loại acid carbolic vào thế kỷ thứ 19 được cho là khá man rợ so với chuẩn mực chăm sóc y tế ngày nay. Tuy vậy, gần đây người ta đã tái sử dụng biện pháp chữa bỏng bằng ấu trùng như giòi bọ để ngăn ngừa nhiễm trùng, vốn từng được sử dụng trong quá khứ. Những con giòi chẳng những không phá hủy các mô lành mà còn giúp phân hủy các tế bào đã bị hoại tử – những thứ khiến cho vết thương chậm hồi phục và có khả năng gây nhiễm trùng.
Việc phát hiện ra hợp chất Sulphamide và thuốc kháng sinh, như Penicilin, nhằm chữa trị các loại nhiễm trùng do vết bỏng gây ra đã đưa đến những thay đổi ngoạn mục trong lĩnh vực này. Cộng thêm một điểm nhấn quan trọng nữa là việc bù dịch đủ, kèm theo cấy ghép da, băng ép và kháng sinh đã làm nên một cuộc cách mạng lớn trong việc điều trị cho những trường hợp bị bỏng nặng.
Tuy nhiên, vẫn có rất nhiều bệnh nhân bị bỏng không tránh được nguy cơ tử vong do nhiễm trùng – một trong những nguyên nhân gây chết người nhiều nhất trong hàng thiên niên kỷ qua. Ngày nay, việc nhiễm trùng thường là hậu quả của việc đề kháng lại với các thuốc kháng sinh, mà tệ nhất là với chủng vi khuẩn tụ cầu vàng kháng Methicillin.
Thật thú vị là mật ong, vốn từng được người Ai Cập cổ đại sử dụng từ 2000 năm trước Công nguyên, nay đã được áp dụng trở lại để để điều trị những trường hợp bỏng nặng gây đe dọa đến tính mạng. Mật ong Manuka, được lấy từ loài ong thụ phấn cho một giống cây đặc biệt sống ở New Zealand, còn có khả năng sát khuẩn.
Trị bỏng với mật ong
Cách sơ cứu khi bị bỏng
Nếu bị bỏng ở mức độ 1 hoặc 2:
- Nên xử trí bằng cách đưa da ra khỏi nguồn nhiệt ngay lập tức.
- Để vùng da bị bỏng ngay dưới vòi nước mát trong 5 phút. Nếu không thể tháo bỏ quần áo ngay lập tức (hoặc do đã bị dính vào da) thì có thể nhúng luôn vào nước.
- Sau đó, rửa lại vùng tổn thương bằng xà phòng dịu nhẹ và nước sạch, rồi đắp gạc vô trùng lên.
- Tháo hết các loại trang sức gây vướng víu ra khỏi vùng bị bỏng.
- Nếu tổn thương đến vùng cánh tay hoặc cẳng chân, hãy nâng cao chúng lên tầm ngang ngực.
- Một khi đã bị bỏng, có thể mất khoảng 24-48 giờ để tình trạng này ngưng tiến triển thêm. Các dấu hiệu như da đỏ tấy, phồng rộp hoặc bong tróc cũng sẽ từ từ xuất hiện.
- Những trường hợp bỏng nặng sẽ dẫn tới tình trạng mất nước, nhiễm trùng, tạo sẹo và thậm chí có thể gây tử vong.
Cách sơ cứu khi bị bỏng: để vùng da bị bỏng ngay dưới vòi nước mát trong 5 phút
Nếu bị bỏng ở mức độ 3:
- Gọi 115 ngay khi có người bị bỏng ở mức độ 3, bỏng do sét đánh hay do điện giật.
- Trong lúc chờ xe cấp cứu tới, hãy che tạm vùng tổn thương bằng gạc vô trùng hoặc vải sạch.
- Không nhúng vết thương vào nước lạnh. Nâng cao chổ bị bỏng lên ngang tầm ngực.
- Gọi cho trung tâm kiểm soát về độc chất nếu là bỏng do hóa chất.
Đi cấp cứu ngay nếu:
- Mắt bị bỏng do hóa chất
- Bị bỏng ở vùng mặt, bàn tay/chân, cơ quan sinh dục, cổ họng hoặc ở khớp (nếu chỉ bị bỏng nhẹ do cháy nắng ở mặt, bàn tay hoặc bàn chân thì bạn có thể tự chăm sóc tại nhà).
- Bỏng ở mức độ 2 với vết bỏng có kích thước lớn hơn bàn tay
- Bỏng do hít phải khói độc
- Bạn tự cảm thấy đây có thể là một vết bỏng nặng
- Đối tượng bị bỏng là trẻ sơ sinh.
Đến các cơ sở thăm khám, nếu:
- Liều tiêm uốn ván trước đây của bạn đã hết hiệu lực.
- Các cơn đau tiếp tục kéo dài hơn 48 giờ sau khi bị bỏng.
- Nghi ngờ vết bỏng có thể bị nhiễm trùng như: chảy dịch mủ, sưng hạch bạch huyết hoặc da đỏ tấy lên và đau nhiều hơn.
- Vết thương không lành. Đối với bỏng ở mức độ 1, vết thương sẽ lành lại trong vòng 3-6 ngày, và không quá 2 tuần đối với các vết bỏng ở mức độ 2.