Protein niệu ở trẻ em: Chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa

Protein niệu là tình trạng nước tiểu chứa một lượng protein cao bất thường, sự hiện diện của protein trong nước tiểu cho thấy bé đang gặp rối loạn chức năng thận, khiến protein bị rò rỉ ra ngoài theo đường nước tiểu. Thế protein niệu ở trẻ em có nguy hiểm? Việc điều trị có quá khó?

>> Các cơ sở thăm khám và điều trị protein niệu thai kỳ tại Hà Nội

Những dấu hiệu của protein niệu

Protein niệu là tình trạng nước tiểu chứa một lượng protein cao bất thường và loại protein thường xuất hiện trong nước tiểu là albumin, vì vậy protein niệu đôi khi còn được gọi là albumin niệu.

Protein niệu ở trẻ em và người lớn thường không gây ra những triệu chứng. Nhưng khi hàm lượng protein trong nước tiểu cao, nồng độ protein trong máu có thể giảm và bé có các dấu hiệu sau:

• Phù ở chân, mắt cá chân, bụng hoặc mí mắt.
• Huyết áp tăng.
• Nước tiểu có bọt.

Nguyên nhân và cách phân loại protein niệu

Dựa vào nguyên nhân mà protein niệu chia làm 2 loại:

Protein niệu thoáng qua. Protein niệu thoáng qua xảy ra khi trẻ bị lạnh, suy tim xung huyết,dùng thuốc Epinephrine, vận động quá sức, sốt, động kinh, bệnh huyết thanh….

Nếu trẻ mắc dạng này thì khi đi tiểu, ngoài protein ra, trong nước tiểu của trẻ không có hồng cầu, bạch cầu, trụ hình hạt, urê máu không cao. Thường khi kiểm tra, trẻ sẽ không có triệu chứng lâm sàng gì. Do đó việc kết luận protein nước tiểu thoáng qua cần phải hết sức thận trọng.

Protein niệu thường xuyên. Protein niệu xuất hiện thường xuyên chứng tỏ tình trạng thận của trẻ đang có vấn đề. Protein niệu thường xuyên có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau như:

• Bệnh cầu thận. Hội chứng thận hư, tổn thương thận tối thiểu, hội chứng Alport, viêm cầu thận, ban xuất huyết Henoch-Schonlein, bệnh thận liên quan đến HIV, thiếu máu hồng cầu hình liềm, Lupus ban đỏ hệ thống có tổn thương thận, viêm mạch.
• Bệnh ống thận mô kẽ. Thiếu máu Fanconi,viêm thận kẽ, thiếu máu cục bộ,bệnh thận do trào ngược, do sử dụng thuốc Aminoglycosides, Lithium Penicillin…

Chẩn đoán protein niệu ở trẻ em có khó?

Để chẩn đoán protein niệu, bác sĩ sẽ cho bé làm một số xét nghiệm và sinh thiết như:

Xét nghiệm nước tiểu. Khi nghi ngờ bé tiểu đạm, bác sĩ sẽ thực hiện một xét nghiệm đơn giản nhằm xác định tình trạng protein niệu – dùng một mảnh giấy hoá học nhúng vào nước tiểu của bé, mảnh giấy sẽ thay đổi màu sắc từ xanh lá cây đến xanh da trời tương ứng với sự tăng dần của nồng độ protein trong nước tiểu. Nếu nước tiểu không có protein, mẩu giấy có màu vàng và dựa vào màu sắc trên giấy, bác sĩ sẽ ước lượng hàm lượng protein có trong nước tiểu.

Mẹ nên lấy mẫu nước tiểu của bé ngay sau khi bé thức dậy vào buổi sáng. Nhưng kết quả của xét nghiệm có thể bị ảnh hưởng bởi các loại thuốc mà bé đang dùng, nên mẹ hãy thông báo với bác sĩ trước về những loại thuốc này nhé.

Đối với việc xét nghiệm mẫu nước tiểu ngẫu nhiên thì giá trị bình thường đem đo được vào khoảng từ 0-20 mg protein/dL (100ml nước tiểu). Đối với mẫu nước tiểu 24 giờ (lấy toàn bộ số lượng nước tiểu trong một ngày đêm (đủ 24 giờ), thì giá trị bình thường khi hàm lượng protein thấp hơn 80mg.

Tuy nhiên, các giá trị này thường có thể hơi khác nhau giữa các phòng thí nghiệm,vì mỗi phòng thí nghiệm sử dụng các phép đo khác nhau hoặc thử nghiệm các mẫu khác nhau. Do đó, mẹ nên tham khảo thêm ý kiến của bác sĩ để hiểu rõ hơn tình trạng bệnh của bé.

Ở một số bé, đôi khi có thể tìm thấy một lượng nhỏ protein trong nước tiểu ở giai đoạn nào đó, sau đó tình trạng này biến mất mà không ảnh hưởng đến sức khỏe của bé.

Xét nghiệm máu. Đôi khi để xác định chính xác hơn về nguyên nhân gây ra protein niệu, bé sẽ được xét nghiệm để đo nồng độ ure (BUN – blood urea nitrogen) và creatinine trong máu.

Sinh thiết thận. Trong một số trường hợp, bác sĩ phải sinh thiết thận để tìm ra nguyên nhân. Trong quá trình sinh thiết thận, bác sĩ sẽ sử dụng một ống kim lấy một lượng nhỏ mô thận để kiểm tra trong phòng thí nghiệm. Bé sẽ được gây mê và khu vực phía trên thận sẽ được gây tê cục bộ.

Điều trị và phòng ngừa bằng cách nào?

Protein niệu ở trẻ em và người lớn thường không gây ra những triệu chứng nên có lẽ người bệnh chẳng hề biết chỉ khi hàm lượng protein trong nước tiểu cao mới có vài triệu chứng. Những gợi ý sau sẽ giúp mẹ điều trị cho bé cũng như phòng ngừa protein niệu cho các thành viên trong gia đình, thực hiện ngay nhé.

• Thuốc được dùng để điều trị một số vấn đề tiềm ẩn của thận liên quan đến protein niệu.
• Khi nấu ăn cho bé mẹ nên hạn chế muối để giảm sưng và giảm protein niệu. Khi bé bị protein niệu, ngay cả khi không có triệu chứng, mẹ vẫn nên theo dõi và mang bé đi xét nghiệm nước tiểu thường xuyên.

• Việc thay đổi lối sống quá mức và hạn chế hoạt động thể lực của bé là điềukhông cần thiết.
• Việc bổ sung thêm protein thay thế cho lượng protein đã mất qua nước tiểu không được khuyến cáo và có thể có hại cho bé.
• Hầu hết các bé có bài tiết protein < 1g trong vòng 24 giờ thường không bị phù nề.
• Một số bé có bệnh cầu thận dẫn đến bị protein niệu nặng không đáp ứng với corticosteroid hoặc các tác nhân cytotoxic, có thể được điều trị bằng thuốc ức chế men chuyển (ACEI: angiotensin converting enzyme inhibitor) như Vaseretic, Prinzide, Zestoreticsẽ giảm đáng kể protein niệu.Việc sử dụng các chất ức chế men chuyển ACEI trong điều trị bệnh thận có thể gây giảm độ lọc cầu thận và tăng kali máu. Vì vậy, nếu sử dụng thuốc ức chế men chuyển ACEI, bé nên được theo dõi chức năng thận chặt chẽ bằng các xét nghiệm định kì đo nồng độ Ure, Creatinin và Kali máu.
• Trẻ mắc hội chứng thận hư nguyên phát (hội chứng rối loạn chứng năng thận không đặc hiệu bởi các dấu hiệu, triệu chứng như protein niệu, giảm lượng albumine và phù nề) có thể được thử dùng Prednisone (Apo Prednisone) với lượng 2mg/kg/ngày (tối đa 80mg/ngày), chia làm 3 cữ một ngày, uống trong vòng từ 4 – 6 tuần, sau đó thì dùng cách ngày trong 4 – 6 tuần tiếp theo.
• Nếu liệu pháp điều trị bằng steroid không có kết quả hay có các tác dụng phụ bất lợi, hãy thử liệu pháp phụ bằng các loại thuốc Cyclophosphamide (Enadoxan, Endoxan, Asta), Chlorambucil (Leukeran), Cyclosporine (Sandimmune).